Bu yazımızda estetik müdahalelerinin ve uygulamalarının kanunen kimler tarafından ve nerede yapılması gerektiği, uygulayan sağlık personellerinin hukuki sorumluluğu hakkında bilgilendirme de bulunacağız.

Estetik müdahalede bulunulmasını isteyen hastaların çoğunun estetik müdahaleleri gerçekleştirme ehliyeti bulunmayan kişiler tarafından işlem ve uygulamalara maruz bırakıldıkları, yapılan iş ve uygulamalar sonucunda mağduriyet yaşadıkları ve hukuki açıdan bilgi sahibi olmadıkları da gözlemlenmekte. Ayrıca, hastaların bu estetik uygulamaları gerçekleştirmekte yetkili olan kurum ve kuruluşları ayırt edemedikleri de tespit edildiğinden; güzellik merkezi ve güzellik salonu kavramlarına da açıklık getirmekte fayda görmekteyiz.

Öncelikle bazı tanımlama ve örneklere yer vererek günümüzde sıkça başvurulan işlem ve uygulamaların aslında doktrin ve uygulamada ne tür bir müdahale olarak yer aldığı konusuna değinelim. Daha sonra bu işlemlerin kanunen kimler tarafından hangi kurum ve kuruluşlarda gerçekleştirilebileceği hususlarını açıklayalım.

Estetik Amaçlı Tıbbi Müdahale Nedir?

Estetik amaçlı tıbbi müdahalede; daha iyi bir görüntüye sahip olmak, moral kazanmak, sosyal statüsünü devam ettirmek gibi psikolojik sebepler ve amaç vardır. Estetik amaçlı tıbbi müdahalenin alanına botoks, dolgu maddeleri uygulamaları, saç ekimi cerrahisi, lazer epilasyon işlemleri gibi işlemler girmektedir.

Cerrahi Müdahale Nedir?

Cerrahi müdahale, uzman hekim tarafından ameliyat yapılması suretiyle gerçekleştirilen tıbbi müdahaledir. Hastanın doğuştan sahip olduğu veya hastanın vücudunda daha sonra meydana gelen görünümün hastanın vücut yapısına veya beğenisine göre değiştirilmesi için yapılan ameliyat estetik cerrahi müdahale olarak adlandırılmaktadır (Kurt, 2020, s:109; Gökcan, 2014, s:120). Yüz ve karın germe işlemleri, burun estetikleri cerrahi müdahalelerden sayılabilir.

**Sonuç olarak, cerrahi estetik tıbbi müdahalelerin yapılabilmesi için tıp diplomasının alınıp tescil edilmesi, hekimliğe engel bir halin bulunmaması, ardından uzmanlık eğitimi ve belgesi alınması gerekmektedir.

Güzellik Merkezi ve Güzellik Salonu

Güzellik merkezi kavramının günümüzde kullanımı mümkün değildir. “Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelik”in yürürlüğe girmesiyle birlikte “Güzellik Merkezi” kavramı ortadan kaldırılarak bu merkezlerin güzellik salonuna veya mevzuatta belirlenen şartları sağlayarak muayenehane veya polikliniğe dönüştürülmesi gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca bu merkezlerin isimlerinin içerisinde “güzellik” kelimesini kullanmaları da yasaklanmıştır. Eski yönetmeliğe göre güzellik uzmanının yapabildiği tıbbi işlemlerin tamamının günümüzde hekimler tarafından yetkili yerlerde uygulanması gerekmektedir.

Güzellik salonlarında yapılabilecek ve yapılamayacak işlemler ise “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik” kapsamında açıklanmıştır. Buna göre; güzellik salonlarında herhangi bir tıbbi işlem yapılması ve tıbbi cihaz kullanılması yasaktır. Ayrıca belirtmek isteriz ki güzellik salonları bünyesinde tıp fakültesi mezunu birini çalıştırsa bile hekim yetkisindeki tıbbi işlemleri gerçekleştirmesi mümkün değildir. Bu kapsamda güzellik salonlarında botoks, saç ekimi, dolgu gibi işlemlerin de yapılması yasaktır.

Estetik ve Güzellik Uygulamaları Nerde ve Kimler Tarafından Yapılabilir, Hekimlerin Sorumlulukları Nelerdir?

Cerrahi estetik tıbbi operasyonları yapma yetkisi esasen estetik cerrahlardadır. Estetik tıbbi müdahalelerin kesinlikle hekim tarafından yapılması gerekmekte ve müdahalenin niteliğine göre de hekimde uzmanlık şartı aranmaktadır. Hekimin kanuni ve sözleşmesel sorumluluğu gereği de; teşhis koyma, hasta için uygun tedaviyi seçme, gereksiz riskten kaçınma, işlemi bizzat uygulama, kayda geçirme, aydınlatılmış onam alma, sır saklama, sadakat ve özen gösterme gibi yükümlülükleri bulunmaktadır.

Günümüzde hala yasadışı estetik müdahaleden kaynaklı mağduriyetler yaşanmakta, hekim olmayan yetkisiz kişilerce sağlık kuruluşu olmayan merkezlerde estetik müdahaleler gerçekleştirilmeye devam edilmektedir. Özellikle lazer epilasyon, kıl kökü nakli ve dolgu/botoks işlemleri uygulanan estetik müdahalelerin büyük çoğunluğunu oluşturmakta olup bu işlemler güzellik merkezi ve/veya güzellik salonu gibi yerlerde yasadışı olarak yapılmaktadır. Yetkisiz kişilerin işbu eylemlerinden doğan hukuki ve cezai sorumlulukları bulunmaktadır.

İşlem ve Uygulama Standartları Nasıl Olmalıdır?

Öncelikle müdahalenin tıp biliminin kurallarına uygun olması tıbbi standart olarak adlandırılmakta. Yani tıp biliminin kurallarına uygun olmaktan kasıt söz konusu tekniğin olağan tedavi ve teşhis yöntemi olarak kabul edilmiş, hekimler tarafından bilinip uygulanan ve uygulanması makul karşılanan bir yöntem olmasıdır. (Çilingiroğlu, 1993, s:34).

Hastanın aydınlatılması ve açık rızasının/onamının da alınması gerekmektedir. Aydınlatılmış onam; hastaya işlemin, olası yan etkilerin ve sonuçların anlatılması ve hastaya karar vermesi için yeterli süre tanındıktan sonra hastanın işleme onay verip vermediğinin sorulmasıdır.

Yine bir diğer önemli husus ise hekimin kural olarak seçmiş olduğu tedavi yöntemini bizzat kendisi uygulamasıdır.

Hekimin Hukuki Sorumluluğu Nedir?

Yargı kararlarına göre hekim ile hasta arasında kurulan sözleşme; tedavi nitelikli tıbbi müdahaleler açısından vekalet sözleşmesi, güzelleşme amaçlı estetik tıbbi müdahaleler bakımından eser sözleşmesi niteliğindedir. Ve hekimin sorumluluğundan bahsedilebilmesi için de hekim ile hasta arasında geçerli olarak kurulmuş bir sözleşme olmalı, hekimin sözleşmeye aykırı kusurlu bir davranışı bulunmalı, hasta zarara uğramalı ve zarar ile hekim tarafından gerçekleştirilen kusurlu davranış arasında nedensellik bağı bulunmalıdır.

Bu kapsamda estetik tıbbi müdahalelerde hekimin, sonucun meydana gelmemesinden kaynaklı olarak sorumlu tutulacağını ve hastanın bedelden indirim, ücretsiz onarım isteme gibi hakları olduğunu söylememiz mümkündür. Ayrıca hastanın maddi ve manevi tazminat hakkı da bulunmaktadır.

Bunlar dışında belirtmek gerekir ki; beden bütünlüğüne yönelmiş eylemlerin tamamı haksız fiil teşkil edeceğinden hekimlerin/ve yetkisi olmamasına rağmen bahse konu estetik işlemlerini yapan kişilerin haksız fiilden sorumlu tutulması mümkün. Yine hekim hastanın rızasını almadan sözleşmeyi genişleterek uygulamada bulunmuşsa vekaletsiz iş görmeden sorumlu tutulabilir.